INTERNET ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ

Το 1969 δυο αμερικανοι επιστήμονες στην Καλιφόρνια κατάφεραν κάτι που φάνταζε απίθανο: δυο υπολογιστές πρώτης γενιάς σε χιλιομετρική απόσταση 500χλμ ο ένας από τον άλλο, αντάλλαξαν γραπτό μήνυμα. Το μήνυμα απότελούνταν από τα γράμματα LO. Το κείμενο βέβαια αποτελούνταν από την λέξη LOGIN , αλλά έφτασε μόνο το LO.  Και κάπως έτσι έχουμε την πρώτη μεταφορά δεδομένων από υπολογιστή σε υπολογιστή μέσω δικτύου  που σήμερα γνωρίζουμε ως ιντερνετ και η ανθρωπότητα εισήχθη σε αυτό που ονομάζεται αιώνας της πληροφορικής.

Σκοπός της παρούσης δεν είναι ούτε να αποθεώσει ούτε να δαιμονοποιήσει την τεχνολογική πορεία που διαγράφεται πλέον με την χρήση του διαδικτύου σε όλους του κοινωνικούς τομείς. Σκοπός της αποτελεί αποκλειστικά να δοθεί τροφή για σκέψη σχετικά  την χρήση του διαδικτύου από τον σημερινό χριστιανό. Φάρος, οδηγός, κανόνας και οδοδείκτης στην προσπάθεια αυτή θα είναι: η Αγία Γραφή, η αγιοπατερική σκέψη και η Ιερά Παράδοση στο σύνολο της μέχρι και το σήμερα. Το θέμα φυσικά είναι τεράστιο και οι πνευματικές δυνάμεις μας μικρές. Δια τούτο και για να μπορεί να μείνει στον ακροατή ένα έστω και μικρό αλλά σαφές μήνυμα, θα αρκεστούμε στον σχολιασμό πέντε θεμάτων τα οποία σχετίζονται με το ιντερνετ και την πνευματική ζωή.

1ον. : Το ζήτημα της ανακάλυψης του ίντερνετ στον προφητικό λόγο

Όπως κάθε τι στην ανθρώπινη ιστορία, έστι και  το ίντερνετ δεν πέρασε απαρατήρητο από το προφητικό πνεύμα που λειτουργεί στην Εκκλησία ανά τους αιώνας.

Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός εν μέσω Τουρκοκρατίας είχε προφητέψει το τηλέφωνο:  “θά έρθει καιρός που οι άνθρωποι θα ομιλούν από ένα μακρινό μέρος σε άλλο, σαν νανε σε πλαινά δωμάτια πχ από την Πόλι στην Ρωσία. Είχε πεί όμως και κάτι άλλο πιο αινιγματικό: “θα ρθη καιρός που θα ζωσθή ο τόπος με μια κλωστή” πηγή “Κοσμάς ο Αιτωλός” του Μητροπολίτη Φλωρίνης Αυγ. Καντιώτη. Τον περασμένο αιώνα επιστεύετο από τους μελετητές ότι αυτές οι προφητείες αφορούσαν αμφότερες την ανακάλυψη και χρήση του τηλεφώνου. Σήμερα όμως, όταν σε διαπλανιτικό επίπεδο τα παλαιά τηλεφωνικά δίκτυα αντικαθίστανται από τις λεπτότατες οπτικές ίνες (ίνα = κλωστή) θαυμάζει κανείς την ακρίβεια της διατύπωσης του προφητικού λόγου. Πράγματι ο πλανήτης ολόκληρος έχει ζωσθή με μια κλωστή και “ουδέν νέον υπό τον ήλιον” Εκκλησιαστής.

2ον.: Το ζήτημα της έννοιας της πληροφορίας.

Τι εννοούμε σήμερα πληροφορία δεν χρήζει ανάλυσης. Ποιός είναι ποιος, ποιος είπε και τι, τι έγινε και που, όλα αυτά, είναι πληροφορίες που μέσω του ίντερνετ μεταδίδονται πλέον σε δευτερόλεπτα, σε δευτερόλεπτα επίσης φαίνονται και οι αντιδράσεις των χρηστών του διαδικτύου που συνδέονται, πλέον το ίντερνετ δίνει την δυνατότητα να σχολιάζει άμεσα ο χρήστης αυτό που διαβάσε ή είδε, τρόπο τινά δηλαδή υπάρχει κάποια διαδραστικότητα μεταξύ μέσου και χρήστη και μάλιστα αυτή η διαδραστικότητα είναι μετρήσιμο μέγεθος.

Όλα αυτά καθιστούν την κλασική τηλεόραση ήδη παρωχημένη, ειδικότερα οι νεότεροι δεν την παρακολουθούν καθόλου. Αυτή όμως η ταχύτατη και επιφανειακή έννοια της λέξης πληροφορία, δεν έχει απολύτως καμία σχέση με αυτό που αποκαλούσαν οι Άγιοι Πατέρες πληροφορία. Πληροφορία στον πατερικό λόγο σημαίνει την κατάσταση εκείνη κατά την οποία ο  προσευχόμενος άνθρωπος κατ΄ενέργεια της Θείας Χάριτος  πλήρως φέρει μέσα στην ύπαρξη του αποκαλύψεις του Αγίου Πνεύματος. Άλλοτε οι αποκαλύψεις αφορούν τον ίδιο, άλλοτε την ημέρα της αποδημίας του, άλλοτε κατά την ευδοκία πάντα του Αγίου Πνεύματος  αποκαλύπονται τα κρύφια της καρδίας κάποιου άλλου προσώπου ώστε αυτό να μετανοήσει (προς Κορινθίους Α Επιστολή) και ο κατάλογος είναι ανεξάντλητος. Ο φορέας της άνωθεν πληροφορίας γεμίζει, πληρώνεται με το Άγιο Πνεύμα. Ρωτήσανε τον Άγιο Σιλουανό: πως μιλάνε οι τέλειοι; Και ο άγιος απήντησε: οι τέλειοι λένε μόνο αυτό που τους φανερώνει το Πνεύμα το Άγιο. Η τελειότητα είναι η θεοειδής αυτή κατάσταση που ομιλεί ο Θεός μέσα από τον άνθρωπο, αφού και ο άνθρωπος παρέδωσε τον εαυτό του ολοκληρωτικά στο θείο θέλημα.

Υπάρχει μια εξωτερική ομοιότητα στις 2 αναλύσεις: και οι 2 “κατεβάζουν” (download) πληροφορίες από μια εξωγενή βάση δεδομένων και μέσω ενός δικτύου. Επί της ουσίας όμως, η διαφορά είναι χαώδης. Ο χρήστης του ιντερνετ ενημερώνεται γρήγορα και επιφανειακά για πολλά και συχνά αδιάφορα θέματα, τα οποία ήδη μέσα στις επόμενες στιγμές αποτελούν θέματα που δεν τον απασχολούν πια, η άνωθεν πληροφορία όμως μεταβάλλει ψυχές, καθαρίζει διάνοιες, αλλοιώνει ζωές, φέρνει το φως στο σκοτάδι της πτώσης των ανθρώπων, αποκαλύπτει τους σωτηριώδεις ορίζοντες του ουρανίου προσκλητηρίου για μετοχή στην ευλογημένη Βασιλεία του Πατρός και το Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Επιπρόσθετα, για το χρήστη του ιντερνετ απαιτείται μια συσκευή και αρκετά MBPS, για το χρήστη του ουράνιου δικτύου όμως απαιτείται αυταπάρνηση, αποταγή, προσευχή,  εκούσια φιλοπονία, νηστεία, εκούσια θυσία του αυτοειδώλου, υπομονή στις θλίψεις, καρτερία, ελπίδα και αγάπη, αγάπη , αγάπη  προς πάντας.

3ον.: Το ζήτημα του ψηφιακού περιβάλλοντος

Σε αυτό το ιντερνετικό πέλαγος των πληροφοριών, χάνεται τόσο εύκολα κανείς, που πολλές φορές για μια συνταγή μαγειρικής ξεκίνησε και με κουτσομπολίστικες σελίδες κατέληξε, ή για πνευματική τροφή συνδέθηκε και από θεάματα ανήθικα κλέφτηκε.  Αυτό είναι ένα ουσιώδες θέμα αναφορικά με το ίντερνετ, το πως δηλαδή ένα ενιαίο ψηφιακό περιβάλλον φιλοξενεί όλες – κυριολεκτικά  όλες –  τις πληροφορίες,  όσο ανομοιογενείς και αν αυτές είναι μεταξύ τους

Συνυπάρχουν ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος με τις διαφημίσεις προιόντων, το ποδόσφαιρο με την ποίηση, η ευλάβεια με την αθεία, ο Ντοστογιέφσκι με τα κουτσομπολιά και ο κατάλογος πραγματικά δεν έχει τέλος. Βλέπουμε ότι οι πατέρες της Εκκλησίας, γνωρίζοντας εκ του Αγίου Πνεύματος και από την πείρα του πνευματικού αγώνος τι είναι ο άνθρωπος, πως λειτούργησε η πτώση στον άνθρωπο και ποια είναι η αδυναμία της πεπτωκυίας ανθρωπίνης φύσης έδωσαν μεγάλη σημασία στην σύνθεση ενός εξωτερικού περιβάλλοντος που να βοηθά στον πνευματικό αγώνα. Η ορθόδοξη ναοδομία, εικονογραφία και υμνογραφία υποβοηθούν τον άνθρωπο να κόψει τα «πολλά –πολλά», να εξέλθει από την πολυπλοκότητα λογισμών και να συγκεντρωθεί ο νούς σε αυτό το ένα, του «ενός εστί χρεία». Γνώριζαν από πείρα οι πατέρες πως ο περισπασμός της προσοχής, η απώλεια της φιλοκαλικής νήψης, το να περιεργάζεται ο νους πολλά και διάφορα αποτελούν πάντα την αρχή των πτώσεων. «Πνεύμα περιεργίας μη μοι δως». Αν ήξερε ο Άγιος Εφραίμ ο Σύρος το ότι θα υπάρχει εποχή που οι οφθαλμοί και τα ώτα θα ήταν εκτεθειμένα ή καλύτερα χαμένα μέσα σε αυτό το ανεξάντλητο πληροφοριακό  πέλαγος μάλλον θα προσέθετε και «πρόσβαση στο ίντερνετ μη μοι δως».

4ον.: Το ζήτημα του διαδικτυακού θορύβου

Στο πανεπιστήμιο την δεκατετία του 90’ ένας κουλτουριάρης συμφοιτητής μου, που μου ήταν εξαιρετικά συμπαθής, μου περιέγραφε με τόσο ενθουσιασμό τον ερχομό του ίντερνετ, του παράλληλου προς την πραγματικότητα ψηφιακού κόσμου, στον οποίο η διακίνηση των ιδεών θα είναι πλέον ελεύθερη, χωρίς περιορισμούς και εμείς είμαστε η τυχερή γενιά που ζει την αρχή αυτής της επανάστασης για την ανθρωπότητα που θα αλλάξει σίγουρα προς το καλύτερο. Πολλές φορές μέσα στον κορωνοιό σκέφτηκα να τον πάρω τηλέφωνο για να μου σχολιάσει πως τελικά έγινε ακριβώς το ανάποδο: η λογοκρισία ξεπέρασε κάθε προηγούμενο, μεγάλες ψηφιακές πλατφόρμες όπως το youtube, το facebook και άλλες προώθησαν φανατικά την κυρίαρχη «ιατρική» γραμμή καταδιώκοντας ανελέητα τις αντίθετες επιστημονικές απόψεις, αντιφρονούντες επιστήμοντες δέχθηκαν κλήσεις από εισαγγελείς, χρήστες εξαναγκάστηκαν να χρησιμοποιούν άλλες λέξεις από τις λέξεις κορωνοιός ή εμβόλιο διότι τους εγίνετο έλεγχος «ορθότητος» και αναλόγως τους κατέβαζαν τα άρθρα ή τα βίντεο, απίστευτα πράγματα δηλαδή, αντιδημοκρατικά και ανελεύθερα. Ήταν όμως μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να φανούν δυο μεγάλες αλήθειες για το διαδίκτυο: είναι ελεγχόμενο και δημιουργεί “θόρυβο”.

Ο θόρυβος με την αγιογραφική του έννοια σημαίνει κάτι πιο βαθύ και ουσιαστικό από την ενοχλητική ηχητική φασαρία. Το «ὁρᾶτε μὴ θροεῖσθε·» (Κατά Ματθαίον, Κεφάλαιο 24) του Χριστού στους Αποστόλους, παραπέμπει στο μή φοβάσθε, μη δειλιάζετε, μην ταρράσεθε. Σήμερα βλέπουμε ότι με την πρώτη σύνδεση στο ίντερνετ, η ανθρώπινη ψυχή σφίγετται. Μαύρες ειδήσεις παντού, θανατικό, συμφορές, εγκλήματα, διαφήμιση της διαστροφής, προπαγάνδα της ανασφάλειας και προβολή του κυρίαρχου κακού ως παντοδύναμου. Στο ρεύμα αυτό παρασυρόμενοι και πολλοί άνθρωποι της εκκλησίας. Αυτή η υπερενασχόληση με τις προφητείες, αυτή η υπερπροσπάθεια για κάθε νέο κακό που ακούγεται στην ειδησεογραφία να ψάξουμε να το ταυτίσουμε με την τάδε προφητεία ή την άλλη προφητεία, μήπως και έτσι το ξορκίσουμε, αυτή η ατυχής εξάρτηση της πνευματικής ζωής από την επικαιρότητα, όλα αυτά φανερώνουν πως ο στόχος επιτεύχθη: στις καρδιές των περισσοτέρων ανθρώπων φώλιασε ο θόρυβος, ο φόβος, η τρομολαγνεία, όλα αυτά πατερικά ονομάζονται ως δειλία.

Την δειλία ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος την ονομάζει «θυγάτηρ της απιστίας». Επίσης την ονομάζει «νηπιώδες ήθος εν γηραλέα κενοδόξω ψυχή», νηπιακή συμπεριφορά δηλαδή σε ψυχή που γέρασε στην κενοδοξία. «Δειλία εστιν εκτροπή πίστεως ως επί προσδοκία αδοκήτων» δηλαδή απομάκρυνση της πίστεως με την ιδέα ότι αναμένονται απροσδόκητα κακά.  Ο φόβος λέει «εστί πληροφορίας στέρησις» και η «υπερήφανος ψυχή, δειλίας δούλη». Και ο Κύριος όταν έβλεπε στους μαθητές Του να υπερισχύει η δειλία και η απιστία, τους επετιμούσε αυστηρά, ενώ στα άλλα τους παραπτώματα έδειχνε μακροθυμία. Την δειλία και τις φοβίες η εποχή μας όχι μόνο τις δικαιολογεί αλλά τις πέρασε πλέον και στο απυρόβλυτο. Είναι ανθρώπινο λένε, ενώ ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος ξεκαθαρίζει ότι είναι δαιμονικό: ο φόβος κρύβει κόλαση.

Είναι ένα ερώτημα της εποχής μας, πως σήμερα ένας νους ο οποίος βομβαρδίζεται διαρκώς με τον ιντερνετικό θόρυβο που τροφοδοτεί την δειλία, θα μπορέσει να πλησιάσει την εσωτερική ησυχία του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά του Ησυχαστή ή του Οσίου Πατρός ημών Ιωσήφ του Ησυχαστή. Πως θα μπορέσει να αισθανθεί την αγάπη του Ουράνιου Πατέρα, την πρόνοια Του,την ασφάλεια που αισθάνεται το παιδί του Θεού όταν ευρίσκεται στην στοργική Του αγκάλη. Πως θα συνυπάρξουν και τα 2, θόρυβος και παρουσία Θεού μέσα στην ψυχή;(άγιος Παισιος για την ευχή εν μέσω πανικού)Εκτός και αν ο Θεός εμάς, τα παιδιά του ίντερνετ μας καλεί δια άλλης οδού και η οδός των πατέρων δεν είναι πια η ενδεδειγμένη, αφού οι πατέρες ήταν offline.

5ον.: Το ζήτημα της ορθής χρήσης

Σε όλα τα παραπάνω αναφέρθηκαν οι μελανές όψεις του διαδικτύου. Ωστόσο  ο σημερινός χριστιανός με το ίντερνετ, έχει τέτοια προσβασιμότητα σε πατερικά συγγράματα, ύμνους, ψαλτική μουσική, πνευματική θεματολογία, ομιλητές, θεολογικά κείμενα που ο Όσιος πατήρ ημών Νικόδημος ο Αγιορείτης που κάθισε και τά έγραψε όλα ένα προς ένα με το χέρι, θα εσκανδαλίζετο (αστειευόμαστε φυσικά). Το διαδίκτυο για την σπορά του Θείου Λόγου είναι ιδανικό: μαγειρεύεις, δουλεύεις, πλένεις και ταυτόχρονα ακούς μια ωραιότατη ομιλία όπου θέλεις και όποτε θέλεις, την σταματάς, την ξαναρχίζεις από εκεί που την άφησες, διαλέγεις το θέμα, τον ομιλητή,την χρονική διάρκεια. Σε απασχολεί ένα ζήτημα πνευματικό και μπορείς με την κατάλληλη αναζήτηση να βρεις τα πατερικά κείμενα που έχουν συνάφεια με το θέμα σου. Ακούς τους Χαιρετισμούς της Παναγίας, ή συνδέεσαι ζωντανά με κάποιο ιερό Ναό και ακούς την ακολουθία. Υπάρχει μέχρι και ηχογραφημένη η ανάγνωση της Καινής Διαθήκης για όσους δεν μπορούν να διαβάζουν. Με απλά λόγια, όπως λέει και ο λαός, όρεξη να χεις. Η πνευματική όρεξη δεν ανοίγει φυσικά με το ίντερνετ, αλλά με το ίντερντετ εν τινι μέτρω μπορεί ο νους του ανθρώπου να τρέφεται, με ιδιαίτερη επιτυχία στο επίπεδο της σποράς του Θείου Λόγου.

Συνεπώς, η χρήση του ίντερνετ από τον χριστιανό πρέπει να είναι στοχευεμένη. Ψάχνω συγκεκριμένα πράγματα και από αξιόπιστες πηγές, ακούω συγκεκριμένα πράγματα και από αξιόπιστους ομιλητές. Όπως και σε όλο το διαδίκτυο έτσι και στις πνευματικού χαρακτήρα ιστοσελίδες δεν λείπουν τα fake news. Το γιατί κάποιοι άνθρωποι ανεβάζουν στο ίντερνετ ψευδείς ειδήσεις, ή στα κοινωνικά δίκτυα δήθεν εντολές της Παναγίας από το Άγιον Όρος,  ή ψεύτικα βίντεο με την φωνή του Αγίου Παισίου να λέει την ευχή ή ψευδείς προφητείες του πατρός Ιωσήφ του Βατοπαιδινού και άλλα παρόμοια, ουδόλως έκπληξη μας προκαλεί. Αυτά πάντα υπήρχαν στην Εκκλησία και για αυτό οι Πατέρες δίδαξαν ότι «μειζων πασών των αρετών η διάκριση». Και επειδή οι περισσότεροι εξ ημών από διάκριση πάσχουμε, οφείλουμε ιδιαιτέρως εμείς οι χριστιανοί αυτής της μπερδεμένης εποχής να φυλάξουμε αυτό που παραλάβαμε από τους πατέρες μας και το έχει μόνο η Ορθοδοξία: την σχέση μας με τον πνευματικό οδηγό.  

Είναι παρατηρημένο ότι σήμερα πολλοί χριστιανοί, επειδή διάβασαν κάτι, άκουσαν κάτι, είδαν ένα βίντεο κτλ δημιουργούν εύκολα απόψεις τις οποίες διαδίδουν ως βεβαιότητες ο ένας στον άλλο, η δε πνευματική ετερογένεια μεταξύ των μελών της εκκλησίας αυξάνεται, ψάχνει κανείς το ομοθυμαδόν, το «μια καρδιά, μια ψυχή και να λένε οι παντες το αυτό» (Πράξεις των Αποστόλων).

Με το ίντερνετ και την απευθείας πληροφόρηση από αυτό πολλοί αδελφοί μας δυστυχώς λησμόνησαν το φιλτράρισμα του πνευματικού.

Αντί επιλόγου έχουμε να αναφέρουμε και ένα αρχαιότατο φίλο του ανθρώπου που το ίντερνετ αν δεν τον εξόρισε, τον απομάκρυνε πολύ: το βιβλίο και ειδικότερα για εμάς τους χριστιανούς την ανάγνωση των πνευματικών βιβλίων. Η ανάγνωση των Θείων Γραφών είναι για τον Όσιο Ισαάκ τον Σύρο υψίστη εργασία, μάλιστα δε για τους αρχαρίους είναι λέει χρησιμότερη και από την προσευχή ακόμη, διότι μέσω της ανάγνωσης δημιουργούνται στον νουν του ανθρωπου θείες έννοιες και θεία νοήματα τα οποία τον τραβούν από την παχυλότητα της ύλης. Δια της αναγνώσεως συνδέονταν στο θεικό διαδίκτυο οι Άγιοι και ετρέφοντο πνευματικώς και εδιδάσκοντο απευθείας όχι από μια ιστοσελίδα αλλά από τον ίδιο τον Παράκλητο, το Πνεύμα της Αληθείας, το γλυκύτατο το Πνεύμα το Άγιο, τον θησαυρό των αγαθών και πλούτιζαν, ηύξαναν, εκραταιούντο τη πίστη θεμελιωμένοι και ριζωμένοι στην αγάπη του Θεού. Και έζησαν πνευματικές καταστάσεις, εβίωσαν εν σώματι τις άκτιστες ενέργειες της Θείας Χάριτος, είδαν την Κυρία Θεοτόκο να τους παρηγορεί προσωπικώς και έγιναν κατα χάριν Θεοί και πριν τη Βασιλεία βασιλείς. Αυτούς να μιμηθούμε και ας προσπαθήσουμε και στα παιδιά μας αυτούς να δείξουμε σαν οδοδείκτες και σαν πραγματικούς influencers. Αμήν.