24 ώρες πριν

Της Ιωάννας Σκαρλάτου,

Συμβούλου Ψυχικής Υγείας με μετεκπαίδευση στην

Κλινική Ψυχολογία Παιδιών και Εφήβων στο ΕΚΠΑ

Τετάρτη, 14 Σεπτεμβρίου…

Δεύτερη μέρα στο σχολείο και αισθάνομαι ότι με αυτόν τον μαθητή θα έχω πάλι δυσκολίες! Ο Φίλιππος! Με το που κάθισε στο θρανίο, άρχισε να κοροϊδεύει τον διπλανό του για τα γυαλιά που είχε φορέσει μέσα στο καλοκαίρι, να προσπαθεί να τον τσιμπήσει με τη μύτη του μολυβιού του και να κουνάει νευρικά την καρέκλα. Ο συμμαθητής του έβαλε τα κλάματα και βγήκε από την τάξη. Μακάρι να υπήρχε τρόπος να προλαβαίνουμε αυτά τα περιστατικά εκφοβισμού… Αλήθεια, υπάρχει τρόπος. (Μαρία, δασκάλα τρίτης δημοτικού σε δημόσιο σχολείο στην Αγία Παρασκευή).

Τί είναι το bullying;

Ο εκφοβισμός στο σχολικό περιβάλλον, το bullying δηλαδή, προβάλλεται ως ένα υπόδειγμα επιθετικής συμπεριφοράς ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα παιδιά με κύρια γνωρίσματα: α) την επιθυμία για πρόκληση σωματικής βλάβης, β) την επανάληψη ή την πρόθεση επανάληψης για μεγάλη χρονική διάρκεια, γ) την ύπαρξη «διαφοράς δύναμης» μεταξύ των μαθητών (θύτες και θύματα). Ο εκφοβισμός διαφοροποιείται από τις συγκρούσεις ή τις διαφωνίες που συμβαίνουν μεταξύ συνομηλίκων με παρόμοια σωματική, ψυχολογική ή κοινωνική δύναμη ( Salmivall & Peets, 2009 Olweus, 1978). Τον 21ο αιώνα έχει παρατηρηθεί αύξηση των περιστατικών επιθετικής συμπεριφοράς στο σχολείο.

Ποια είναι η σχέση του εκφοβισμού με την αμυντική επιθετικότητα των παιδιών;

Ο εκφοβισμός χαρακτηρίζεται από μια απρόκλητη και στοχευμένη επιθετικότητα (proactive aggression) και διαφοροποιείται από την αμυντική επιθετικότητα (reactive aggression), η οποία είναι η αντίδραση σε μια πραγματική ή αντιλαμβανόμενη (υποκειμενική) απειλή ή πρόκληση (Dodge, 1991).

Και… πώς εκδηλώνεται ο εκφοβισμός;

Ο εκφοβισμός εκδηλώνεται με πολλές μορφές, όπως η σωματική βία (σπρωξίματα, χτυπήματα, κλωτσιές, τράβηγμα μαλλιών κ.α.), λεκτική βία (κοροϊδία, προσβολές, ειρωνεία), συναισθηματική βία (απομόνωση του παιδιού στο σχολικό περιβάλλον και σε γιορτές των συμμαθητών του, κλοπή ή καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, εκβιασμός κ.α.), σεξουαλική βία (ανεπιθύμητα αγγίγματα, προσβλητικά μηνύματα κ.α.), ηλεκτρονική βία – cyber bullying (μέσω προσβολών σε διαδικτυακά παιχνίδια, ιστοτόπους γνωριμίας και συζήτησης κ.α.). εκτός από τις παραπάνω μορφές, που απευθύνονται κατευθείαν στο παιδί που στοχοποιείται, έχει παρατηρηθεί επίσης, ο έμμεσος εκφοβισμός μέσω της διάδοσης συκοφαντιών (Bjorkqvist, Lagerspetz & Kaukiainen, 1992), ο σχεσιακός εκφοβισμός που στοχέυει στο να δυσκολέψει τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις του παιδιού (Crick & Grotper,1995) και ο κοινωνικός εκφοβισμός που πληγώνει την αυτοεκτίμηση, την αποδοχή και τη θέση του στην ομάδα (Underwood, 2003).

Γιατί τα παιδιά γίνονται επιθετικά;

Έχει αποδειχθεί ότι η θεωρία των ελλειμμάτων στις κοινωνικές δεξιότητες (social skills deficit theory) δείχνει ότι αυτά τα προβλήματα συμπεριφοράς των παιδιών και των εφήβων είναι καρποφορία τις έλλειψης των κατάλληλων κοινωνικών δεξιοτήτων σε προβληματικές κοινωνικές καταστάσεις. Η θεωρία αυτή δίνει βάση στην εκμάθηση δεξιοτήτων, όπως η επίλυση προβλήματος κ.α. (Spivack & Shure, 1982).

Μια άλλη υπόθεση για την επιθετικότητα των παιδιών στερεώνεται στη θεωρία μίμησης προτύπου (modeling theory). Τα παιδιά γίνονται επιθετικά μέσω της παρατήρησης της επιθετικής συμπεριφοράς των γονιών, ως ενός αποτελεσματικού μέσου επικοινωνίας και επίλυσης προβλημάτων (Bandura &Walters,1959).

Έρευνες προβάλουν ότι ένα γονεϊκό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από κακοποίηση, έλλειψη σαφών ορίων στα παιδιά, οικογενειακή βία, χαμηλή ζεστασιά, σκληρή και ασταθή πειθαρχία, συζυγικές συγκρούσεις και αυστηρές γονεϊκές πρακτικές, ενδέχεται να αποτελέσουν παράγοντες κινδύνου για τα παιδιά.

Οι Waller & Hyde (2016) απέδειξαν ότι τα παιδιά με επίμονο και έντονο στοιχείο της αναλγησίας και της αναισθησίας είχαν βιώσει περισσότερη σκληρότητα από τη μητέρα και μειωμένη επίβλεψη από τους γονείς.

Μπορεί ένα σχολείο να μειώσει τα περιστατικά εκφοβισμού;

Έχει παρατηρηθεί ότι τα σχολεία που διατηρούν σαφείς και δίκαιους κανόνες έχουν λιγότερη παραβατικότητα μαθητών, ακόμα και αν φοιτούν μαθητές με διαγνωσμένα προβλήματα διαγωγής (Κουμούλα, 2017).

Συνεισφέρει η θετική αλληλεπίδραση εκπαιδευτικών και μαθητών;

Ελληνική έρευνα αποδεικνύει ότι μαθητές δημοτικού σχολείου με εξωτερικευμένα προβλήματα συμπεριφοράς, αισθάνονται τη στάση των εκπαιδευτικών απέναντί τους ως απορριπτική, συναίσθημα που δυσκολεύει τη βελτίωση ή την αντιμετώπιση των δυσκολιών του (Σμυρνάκη & Κουρκούτας, 2017). Η καλή συνεργασία ανάμεσα στον μαθητή και τον εκπαιδευτικό μειώνει τα περιστατικά σχολικού εκφοβισμού.

Κάποιες προτάσεις παρέμβασης…

Οι παρεμβάσεις είναι ωφέλιμο να έχουν διάρκεια και να μην απευθύνονται μόνο στην άμεση αντιμετώπιση του κάθε περιστατικού εκφοβισμού.

• Να προσευχόμαστε περισσότερο στο Θεό για τα παιδιά μας και να προσπαθούμε όπως λέει ο Άγιος Πορφύριος, η δική μας η ζωή να είναι αγία.

• Να μιλάμε όσο μπορούμε περισσότερο στα παιδιά μας και να προσπαθούμε να τους καλλιεργούμε αρετές, όπως η αγάπη, η αποδοχή του συνανθρώπου μας, ως «εικόνας Θεού», η φιλανθρωπία και η ενσυναίσθηση (μέσω της συζήτησης, του παιχνιδιού, των οικογενειακών εκδρομών, των κυριακάτικων τραπεζιών, αλλά κυρίως μέσω του παραδείγματός μας).

• Να διαβάζουμε τακτικά βίους από τη ζωή των Αγίων, αλλά και άλλα ωφέλιμα-πνευματικά βιβλία στα παιδιά μας.

• Να προσπαθούμε να μη διαφωνούμε με τον/την σύζυγο μας μπροστά στα παιδιά μας και να μην αφήνουμε χωρίς επιτήρηση την παρακολούθηση προγραμμάτων στην τηλεόραση ή στον υπολογιστή. Ένα παιδί το οποίο βιώνει τη βία, ακόμα και μέσω διαδικτυακών παιχνιδιών, θα την εκδηλώσει είτε απέναντι στον εαυτό του, είτε απέναντι στους άλλους.

• Να ζητάμε τη συνεργασία με το δάσκαλο ή τη δασκάλα και τη διεύθυνση του σχολείου.

• Να προσπαθούμε να βάλουμε όρια στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών μας. Ένα παιδί με σαφή οριοθέτηση είναι ένα χαρούμενο παιδί!

• Να αποφεύγουμε τις σωματικές τιμωρίες και να εφαρμόζουμε λογικές συνέπειες των «αρνητικών» του πράξεων, ανάλογα με την ηλικία και την ιδιοσυγκρασία του κάθε παιδιού.

24 ώρες πριν…

Τρίτη, 13 Σεπτεμβρίου…

Πρώτη μέρα στο σχολείο! Πριν μπω στην τάξη κάνω τον Σταυρό μου και στέκομαι χαμογελαστή μπροστά στους μαθητές! Δεύτερη χρονιά, με τους ίδιους μαθητές, με τον Φίλιππο! Τον πλησιάζω και του ζητώ να γίνει βοηθός μου την πρώτη ημέρα! Αρχίζει να πειράζει τον συμμαθητή του για τα γυαλιά που φοράει. Απευθύνομαι στον μαθητή με τα γυαλιά και των καμαρώνω λέγοντάς του πόσο πολύ ταιριάζουν στο πρόσωπό του! Ξεκινάμε συζήτηση στην τάξη για τα χαρίσματα που έχει ο καθένας μας. Φτιάχνουμε έναν πίνακα για τις λέξεις που πληγώνουν, για εκείνες τις λέξεις που είναι γεμάτες αγάπη και χαροποιούν τους συμμαθητές μας! Ο Φίλιππος με παρακολουθεί, ξέρει ότι έχω προγραμματίσει συνάντηση με τους γονείς του. Θα τους παρουσιάσω ένα ημερήσιο καθημερινό πρόγραμμα επικοινωνίας εκπαιδευτικού και γονέα… Με λίγη καλή θέληση και περισσότερη αγάπη μπορώ να τα καταφέρω!