Α’. ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΔΕΙΠΝΟ ΚΑΙ Η ΠΡΩΤΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑ.
α) Πρῶτες λειτουργικές εὐχές.
β) Πρῶτες λειτουργίες: Ἡ Λειτουργία τοῦ ἀδελφόθεου Ἰακώβου.
Ἡ Λειτουργία τοῦ ἀποστόλου Μάρκου.
Ἡ Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου.
Ἡ Λειτουργία τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου.
Ἡ Λειτουργία τοῦ ἁγίου Κλήμεντος.
Ἐγράφησαν τόν 4ον μ.Χ. αἰῶνα. Σήμερα χρησιμοποιοῦνται οἱ τρεῖς: Ἡ Λειτουργία τοῦ ἁγίου Ἰακώβου. Ἡ Λειτουργία τοῦ ἁγίου Χρυσοστόμου. Ἡ Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου.
Β’. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ.
α) Συγκεφαλαίωση ὅλης τῆς Θείας Οἰκονομίας = τοῦ Σχεδίου τοῦ Θεοῦ.
«Τοῦ Κυρίου Πάσχα προέρχεται καί καιροί συνάγονται καί μετακόσμια ἁρμόζεται καί διδάσκων ἁγίους ὁ Λόγος εὐφραίνεται δι’ οὗ Πατήρ δοξάζεται· ᾧ ἡ δόξα εἰς τούς αἰῶνας. Ἀμήν.» (Ἐπιστολή πρός Διόγνητον Β’τ).
β) Θεοφάνεια Τριαδική.
Ὁ ἱερουργός διά τῆς Θείας Λειτουργίας «τήν ἁγίαν ἡμῖν ἀνακαλύπτει Τριάδα» (Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος).
γ) Σύνοδος οὐρανοῦ καί γῆς.
Ὅλοι μαζί (ἔμψυχος καί ἄψυχος φύσις) συμ-πορευόμαστε πρός τόν Θεόν.
Γ’. ΚΑΡΠΟΙ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ.
α) Ἡ Ἐνσωμάτωση τοῦ πιστοῦ στόν Χριστόν.
Ὁ πιστός διά τῆς Θείας Κοινωνίας γίνεται ἕνα σῶμα μέ τόν Χριστόν, ἕνα κράμα, ἕνα μῖγμα, ἕνα φύραμα. «…ἀλλά καί αὐτῷ τῷ πράγματι σῶμα ἡμᾶς αὐτοῦ κατασκευάζει» (Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος).
«Μέλη Χριστοῦ γινόμεθα, μέλη Χριστός ἡμῶν δέ,
καί χείρ Χριστός καί ποῦς (=πόδι) Χριστός ἐμοῦ τοῦ παναθλίου,
καί χείρ Χριστοῦ καί ποῦς (=πόδι) Χριστοῦ ὁ ἄθλιος ἐγώ δέ…»
(Ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος).
β) Συγκρότηση τῆς Ἐκκλησίας.
Ἡ Ἐκκλησία γεννᾶται ἀπό τόν Χριστόν, τρέφεται ἀπό τόν Χριστόν.
«Ἡ τελετή τῶν ἁγίων Μυστηρίων πᾶσαν πληροῖ τήν πνευματικήν καί ὑπερφυᾶ οἰκονομίαν τῆς τοῦ Θεοῦ Λόγου σαρκώσεως»
(Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός Migne 95 408 c ).
Δ’. ΙΕΡΑ ΠΡΟΘΕΣΙΣ.
Οἱ πιστοί προ-θέτουν τά γεννήματα τῶν κόπων τους. Ἡ ἁγία Πρόθεση ὡς λειτουργικός τόπος συμβολίζει τήν Βηθλεέμ. Τό πρόσφορον τῆς Θείας Λειτουργίας συμβολίζει τήν Ὑπεραγίαν Θεοτόκον.
Ε’. ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ.
α) Οἰκουμενικό πανηγῦρι. Εἰρηνικά. Μυστήριον εἰρήνης. «Ἄσυλον εἰρήνης ἀνάκτορον». Μυστήριον ἀγάπης. Μυστήριον ἑνότητος. Ἡ Ἐκκλησία: Ὁ Παράδεισος τῆς Δεσποτικῆς Παρουσίας. (ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος). Ἀντίφωνα. Ὁ παιάν τῆς Νίκης τοῦ Χριστοῦ (ἅγιος Νικόλαος Καβάσιλας). Ἡ ἄφατος φιλανθρωπία τοῦ ἀρχιερέως Χριστοῦ.
«Βοή πρός Θεόν ὁμοθυμαδόν ἀναπέμπεται» (ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος).
β) Μικρά Εἴσοδος: Ὁ Χριστός ἔρχεται στόν κόσμο. (Μέχρι τόν ἕβδομον αἰῶνα ἡ Θεία Λειτουργία ἄρχιζε μέ τήν Εἴσοδον τοῦ Εὐαγγελίου),
«Ποίησον σύν τῇ εἰσόδῳ ἡμῶν εἴσοδον ἁγίων ἀγγέλων…». Διήγησις πρός ἅγιον Ἰωάννην τόν Χρυσόστομον.
Ὁ τρισάγιος ὕμνος. «Κοινή τῶν ἐπουρανίων καί τῶν ἐπιγείων συγκροτεῖται πανήγυρις…». Ὁ οὐρανός καί ἡ γῆ συμπορεύονται πρός τό Θυσιαστήριον.
Ἀναγνώσματα. Ἀπόστολος. Ἱερόν Εὐαγγέλιον. Λόγος Θεοῦ = Θεολογία. Ἁγία Ἀναφορά = Θεουργία. (Ἔργον τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ).
Κατηχούμενα. Ἡ πρώτη εὐχή τῶν πιστῶν. «Ἀγγελικῆς δεῖται τάξεως καί καθάρσεως. ὁ ἱερεύς» (ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος). «Ταπείνωσε τόν ἑαυτό σου (λειτουργέ) σάν νά ἤσουν πρόβατο γιά σφάξιμο, θεωρῶντας τούς ἄλλους πραγματικά ἀνώτερους ἀπό σένα…» (ἅγιος Θεόγνωστος).
γ) Χερουβικός ὕμνος: «Πᾶσαν τήν βιοτικήν ἀποθώμεθα μέριμναν…»
Μεγάλη εἴσοδος: Ὁ Χριστός εἰσέρχεται στήν ἁγία Πόλη γιά να θυσιασθῆ. Ἀρχίζει ἡ καθαυτή ἱερουργία τοῦ Μυστηρίου.
«Ὁ Κύριος. Αὐτός ἱερεῖον, αὐτός θῦμα, αὐτός ἱερεύς, αὐτός θυσιαστήριον, αὐτός Θεός, αὐτός ἄνθρωπος, αὐτός βασιλεύς, αὐτός ἀρχιερεύς, αὐτός πρόβατον, αὐτός ἀρνίον, τά πάντα ἐν πᾶσιν ὑπέρ ἡμῶν γενόμενος ἵνα ὑμῖν ζωή κατά πάντα τρόπον γένηται…» (ἅγιος Ἐπιφάνιος).
«Συγχωρήσατέ μοι, ἀδελφοί..». Μεταφορά τῶν Τιμίων Δώρων. Ὑποδοχή τοῦ Βασιλέως τῶν ὅλων Χριστοῦ ὑπό τοῦ λαοῦ. Ἀπόθεσις στήν Ἁγία Τράπεζα. Συμβολισμοί.
Πληρωτικά. Προσευχή γιά τήν πρός ἀλλήλους ἀγάπη καί ὁμολογία πίστεως. Ὑπέρ τῶν ἡμετέρων ἁμαρτημάτων καί τῶν τοῦ λαοῦ ἀγνοημάτων. «Ἀγαπήσωμεν ἀλλήλους…». Ἀσπασμός τῆς ἀγάπης ὅλων τῶν πιστῶν καί τῶν ἱερέων μεταξύ των. «Ὁ Χριστός ἐν τῷ μέσῳ ἡμῶν». Σύμβολο τῆς Πίστεως.
δ) Ἁγία Ἀναφορά.
Ἄγγελοι καί ἄνθρωποι καί ὑλική δημιουργία, νοητός, λογικός καί ὑλικός κόσμος ψάλλουν ἀπό κοινοῦ τόν ὕμνον τῆς νίκης τοῦ Θεανθρώπου: «Ἅγιος ἅγιος ἅγιος Κύριος Σαβαώθ…»
Στήν Θεία Λειτουργία μᾶς προσφέρεται ἡ δυνατότητα νά ζήσουμε μυστηριακά τό γεγονός τοῦ σταυρικοῦ θανάτου τοῦ Κυρίου. «Τοῦ θανάτου ἐπιτελουμένου ἐκείνου, τῆς φρικτῆς θυσίας» (Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος).
Μυστικό Δεῖπνο πού συνεχίζεται. Καθαγιασμός. Τό Ἅγιον Πνεῦμα τελεσιουργεῖ τά μυστήρια μέ τό χέρι καί τήν γλῶσσα τῶν ἱερέων.
«Ἐξαιρέτως…» Θεοτόκος: ἑστιάτωρ καί τροφός. Βαπτιστής: Δειπνοκλήτωρ, νυμφαγωγός. Ὁ Χριστός: Ὁ Νυμφίος καί πανηγυριάρχης (καί τροφή).
Δίπτυχα καί δεήσεις.
ε) Προετοιμασία τῆς Θείας Κοινωνίας.
Κοινός ὁ Δεσπότης. Ποικίλα τά χαρίσματα. Ὁ Σωτήρ γίνεται ἄμπελος, θύρα, μεσίτης, ἀρχιερεύς, πρόβατον (ἅγιος Κύριλλος).
«Τά ἅγια τοῖς ἁγίοις». Ἀνάλωτος ἡ θυσία τοῦ Ἀμνοῦ τοῦ Θεοῦ.
Εὐχαί Θείας Μεταλήψεως.
«Ἡμεῖς καί ὁ Χριστός ἕν ἐσμέν».
«Εἴδομεν τό φῶς τό ἀληθινόν». Ἡ ψυχή μας ἔγινε ὅλη φῶς, ὅλη δόξα.
Εὐχαριστία. Ἀπόλυση.